علائم خرابی کاتالیزور خودرو + نحوه رفع مشکل

کاتالیزور یکی از قطعات کلیدی سیستم اگزوز خودرو است که نقشی حیاتی در کاهش آلایندگی و حفظ سلامت موتور ایفا می کند. بسیاری از رانندگان تا زمانی که با مشکل جدی در خودرو مواجه نشوند، توجهی به این قطعه ندارند. در حالی که علائم خرابی کاتالیزور خودرو می تواند نشانه ای از یک ایراد جدی باشد که در صورت بی توجهی، هزینه های سنگینی را به مالک تحمیل می کند.

کاتالیزور مانند یک فیلتر عمل می کند و گازهای خروجی حاصل از احتراق سوخت را به مواد کم ضررتر تبدیل می کند. بدون وجود این قطعه، آلایندگی خودرو به شدت افزایش می یابد و عملکرد موتور هم تحت تأثیر قرار می گیرد. شناخت علائم خرابی کاتالیزور خودرو و نحوه برخورد با آن، برای هر راننده ای ضروری است. در این مقاله به طور کامل به معرفی وظایف کاتالیزور، دلایل خرابی، نشانه های رایج و روش های تشخیص و رفع مشکل می پردازیم.

کاتالیزور خودرو کجاست و چه وظیفه ای دارد؟

کاتالیزور در مسیر اگزوز خودرو و معمولاً بین منیفولد خروجی و لوله اگزوز قرار دارد. این قطعه شبیه یک محفظه فلزی است که درون آن با مواد خاصی مانند پالادیوم، پلاتین یا رودیوم پوشانده شده است. وظیفه اصلی کاتالیزور، تبدیل گازهای سمی ناشی از احتراق سوخت به ترکیبات بی ضرر یا کم ضررتر است.

در واقع، زمانی که سوخت در موتور می سوزد، گازهایی مانند اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن و هیدروکربن نسوخته تولید می شود. کاتالیزور این گازها را تجزیه کرده و به موادی مانند دی اکسید کربن و بخار آب تبدیل می کند. این فرآیند نه تنها آلودگی هوا را کاهش می دهد، بلکه عملکرد کلی موتور را هم بهبود می بخشد.

اگر کاتالیزور خودرو دچار آسیب یا گرفتگی شود، نه تنها آلایندگی خودرو بالا می رود، بلکه جریان خروجی دود مسدود شده و موتور مجبور می شود با فشار بیشتری کار کند. این موضوع مصرف سوخت را افزایش داده و شتاب خودرو را کاهش می دهد.

علت خرابی کاتالیزور خودرو چیست؟

خرابی کاتالیزور می تواند دلایل متعددی داشته باشد و معمولاً یک عامل به تنهایی باعث از کار افتادن آن نمی شود. برخی از مهم ترین دلایل عبارتند از:

• کیفیت پایین سوخت:

یکی از دلایل خراب شدن کاتالیزور خودرو ها، پایین بودن کیفیت سوخت است. استفاده از بنزین بی کیفیت و حاوی سرب یا گوگرد زیاد می تواند به سرعت سطح داخلی کاتالیزور را مسدود کند.

• احتراق ناقص در موتور:

سوختن ناقص در موتور عامل دیگری است که سبب خرابی کاتالیزور خودرو می شود. زمانی که شمع ها، انژکتورها یا سیستم جرقه زنی به درستی کار نکنند، سوخت نسوخته وارد اگزوز می شود و باعث آسیب به کاتالیست خواهد شد.

• نشتی روغن یا مایع خنک کننده:

گاهی اوقات نشت روغن و یا مایع خنک کننده سبب بروز این مشکل می شود. ورود روغن یا ضدیخ به سیستم اگزوز، سطح کاتالیزور را پوشانده و عملکرد آن را مختل می کند.

• ضربه های مکانیکی:

برخورد زیر خودرو با موانع یا ضربه به محفظه کاتالیزور، می تواند ساختار داخلی آن را بشکند.

• رانندگی طولانی مدت در دور بالا:

دمای بیش از حد در سیستم اگزوز ممکن است به ذوب شدن یا تغییر شکل مواد داخلی کاتالیزور منجر شود.

این دلایل نشان می دهد که نگهداری صحیح از موتور و استفاده از سوخت استاندارد، نقش مهمی در افزایش عمر کاتالیزور دارد.

علائم خرابی کاتالیزور خودرو کدامند؟

شناخت زودهنگام علائم خرابی کاتالیزور خودرو کمک می کند تا قبل از ایجاد خسارت های جدی، نسبت به رفع مشکل اقدام کنید. برخی از نشانه های رایج عبارتند از:

• کاهش توان و شتاب خودرو:

خراب شدن کاتالیزور خودرو می تواند سبب کاهش توان و شتاب اتومبیل شود.  گرفتگی کاتالیزور باعث می شود گازهای خروجی نتوانند آزادانه تخلیه شوند و موتور فشار بیشتری را تحمل کند.

• افزایش مصرف سوخت:

افزایش مصرف سوخت، از دیگر علائم خراب شدن کاتالیزور خودرو است. موتور برای جبران افت راندمان مجبور به مصرف بیشتر سوخت می شود.

• روشن شدن چراغ چک موتور:

یکی از اولین نشانه های خرابی کاتالیزور، ثبت خطا توسط ECU و روشن شدن چراغ چک است.

• بوی بد از اگزوز:

کاتالیزور معیوب نمی تواند هیدروکربن ها را تجزیه کند و بویی شبیه تخم مرغ گندیده از اگزوز خارج می شود.

• رد شدن در معاینه فنی:

یکی از دلایل اصلی رد شدن خودروها در تست آلایندگی، خرابی کاتالیزور است.

این علائم معمولاً به صورت تدریجی ظاهر می شوند، اما اگر چند نشانه به طور همزمان رخ دهد، احتمال خرابی کاتالیزور بسیار بالاست.

راهکار تشخیص خرابی کاتالیزور: تست خرابی کاتالیست

برای اطمینان از اینکه مشکل خودرو واقعاً به کاتالیزور مربوط است، چند روش تشخیصی وجود دارد:

• بررسی کد خطای ECU :

با دستگاه دیاگ می توان کدهای خطای مرتبط با سیستم اگزوز و کاتالیزور را مشاهده کرد.

• تست دمایی:

در یک کاتالیزور سالم، دمای خروجی باید بیشتر از ورودی باشد. اگر اختلاف دما وجود نداشت، نشان دهنده خرابی است.

• بررسی فشار اگزوز:

با ابزارهای مخصوص می توان میزان فشار قبل و بعد از کاتالیزور را اندازه گرفت. فشار بالا در ورودی نشانه گرفتگی است.

• معاینه چشمی:

در برخی موارد، باز کردن کاتالیزور و بررسی ساختار داخلی آن می تواند نشانه های خرابی مانند شکستگی یا گرفتگی را آشکار کند.

جدول زیر خلاصه ای از روش های تشخیص خرابی کاتالیست را نشان می دهد. با مطالعه این جدول می توانید با انواع روش های تست کاتالیزور خودرو بهتر آشنا شوید:

نتیجه گیری

خرابی کاتالیزور خودرو نه تنها باعث افزایش آلایندگی می شود، بلکه می تواند عملکرد موتور را مختل کرده و هزینه های سنگینی به همراه داشته باشد. شناخت علائم خرابی کاتالیزور خودرو و انجام تست های تشخیصی ساده، به رانندگان کمک می کند تا پیش از ایجاد آسیب های جدی، مشکل را شناسایی و رفع کنند.

استفاده از سوخت باکیفیت، سرویس دوره ای منظم موتور و اجتناب از رانندگی پرفشار، مهم ترین اقداماتی هستند که می توانند عمر کاتالیزور را افزایش دهند.

سوالات متداول

1. عمر مفید کاتالیزور خودرو چقدر است؟

به طور معمول، کاتالیزور بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر عمر می کند. البته کیفیت سوخت و شرایط رانندگی می تواند این عدد را کاهش یا افزایش دهد.

2. آیا امکان شست وشو یا احیای کاتالیزور وجود دارد؟

در برخی موارد گرفتگی های سطحی را می توان با مواد شوینده مخصوص یا رانندگی در دور موتور بالا برطرف کرد. اما اگر ساختار داخلی آسیب دیده باشد، تنها راه حل تعویض است.

3. هزینه تعویض کاتالیزور خودرو چقدر است؟

هزینه تعویض بسته به نوع خودرو و کیفیت کاتالیزور متفاوت است. در خودروهای خارجی و لوکس، قیمت این قطعه بسیار بالاست و گاهی به چند ده میلیون تومان هم می رسد.